HENRYK STAMIRSKI (1903 – 1977)

Henryk Stamirski, syn Józefa i Anny, urodził się 19 stycznia 1903 roku w Łopatynie pow. Radziechów. Tam ukończył 5 klas szkoły ludowej, po czym uczęszczał w l. 1915-1923 do Państwowego Gimnazjum im. Kornela Ujejskiego w Kamionce Strumiłłowej. W dniu 5 czerwca 1923 roku złożył tamże celująco egzamin dojrzałości i zapisał się następnie na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, studiując historię u prof. dr Franciszka Bujaka i prof. dr Jana Ptaśnika oraz geografię u prof. dr Eugeniusza Romera i prof. dr Henryka Arctowskiego. W dniach 18 i 28 czerwca 1927 roku złożył pomyślnie egzamin naukowy dla kandydatów na nauczycieli szkól średnich, po czym otrzymał posadę nauczyciela geografii w zasłużonym i jednym z najstarszych w Polsce gimnazjów państwowych w Brzeżanach, ucząc w nim aż do wybuchu drugiej wojny światowej. 17 grudnia 1929 roku złożył we Lwowie egzamin pedagogiczny, otrzymując dyplom nauczyciela szkół średnich, zaś 9 listopada 1932 roku ówczesne władze oświatowe przyznały mu zgodnie z obowiązującą służbową pragmatyką nauczycielską tytuł profesora.

Pod koniec sierpnia 1939 roku zmobilizowany i wcielony do 51 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych (pułk brzeżański), brał udział w kampanii wrześniowej, a po ucieczce z niewoli niemieckiej wrócił do Brzeżan, gdzie spędził lata okupacji, pozostając bez pracy do lata roku 1941.

Od roku 1941 pracował do 28 lutego 1944 r. jako referent terenowy w Polskim Komitecie Opieki (R.G.O.) w Brzeżanach, biorąc równocześnie udział w tajnym nauczaniu uczniów tamtejszego liceum. W latach 1942-1944 brał udział w ruchu oporu (A.K.). Od marca 1944 r. do stycznia 1945 r. był kierownikiem Zakładu Chłopców przy Polskim Komitecie Opieki (R.G.O.) w Nowym Sączu, biorąc i tu czynny udział w tajnym nauczaniu wychowanków Zakładu.

W latach 1945-1950 uczył geografii w II Państwowym Liceum i Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego, zaś w 1. 1950-1963 (z dwuletnią przerwą w 1. 1960/61 i 1962/63, z powodu płatnego urlopu, wskutek choroby nadciśnieniowej) w I Państwowym Liceum im. Jana Długosza w Nowym Sączu. W 1. 1951-1956 pełnił również dodatkowe funkcje instruktora geografii i geologii w Powiatowym Ośrodku Doskonalenia Kadr Oświatowych w Nowym Sączu.

5 listopada 1951 roku Rada Wydziału Uniwersytetu we Wrocławiu nadała mu tytuł magistra filozofii (uznając egzaminy zdane przed Państwową Komisją Egzaminacyjną we Lwowie w 1. 1927 i 1929 za „równoważne z egzaminami magisterskimi”).

Po ukończeniu 60 lat życia Henryk Stamirski przeniósł się na emeryturę, poświęcając czas wolny na badania naukowe historii osadnictwa Sądecczyzny i ziemi hrubieszowskiej, oraz biogramom zasłużonych postaci tych ziem. Ogłosił drukiem wiele prac i artykułów na ten temat w różnych czasopismach naukowych („Nasza Przeszłość”, „Wierchy”, „Małopolskie Studia Historyczne”, „Studia Historyczne”, „Polski Słownik Biograficzny”, przede wszystkim zaś w III-VII i IX-XII t. „Rocznika Sądeckiego”). Już przed wojną ogłosił drukiem dwie prace historyczne o Łopatyńszczyźnie (Brzeżany 1930 i 1937) i dwie o Brzeżańszczyźnie (Brzeżany 1935-7 i 1938); po wojnie zaś rozpoczął cykl utworów o Sądecczyźnie już w roku 1948 (o stanie liczbowym istniejących w Nowym Sączu związków zawodowych i w roku 1949 (o Józefie Szujskim i jego kontaktach z Sądecczyzną — II tom „Rocznika Sądeckiego”). W kolejnych tomach „Rocznika Sądeckiego” (t. III, V-VI, IX-XII) ogłosił 6 artykułów o dawnym osadnictwie w Sądecczyźnie, nadto zamieszczał tam recenzje prac historycznych o ziemi sądeckiej i biogramy jej zasłużonych postaci (np. w IV t. o Eugeniuszu Romerze). W specjalnych wydawnictwach (poszczególne numery „Biblioteki Sądeckiej”) wydał w 1961 r. „Zarys rozwoju miasta Piwnicznej (lata 1348-1807)”, i w 1966 r. „Przeszłość Łącka (1. 1251-1782)”.

Jako okolicznościowa broszura powielana ukazał się w r. 1962 w jego opracowaniu zarys przeszłości Nowego Sącza p.t. „Na 670-lecie miasta Nowego Sącza” (czasy najnowsze pióra Mariana Nowaka).

Pochodząc z Łopatyńszczyzny należącej przed rozbiorami do ziemi bełskiej, opracował najstarszą historię ziemi bełskiej (do w. XV włącznie) i ogłosił o niej cztery prace: dwie o Łopatyńszczyźnie i po wojnie: „Powiat horodelski w roku 1472” (Hrubieszów 1958 r.) i „Powiat grabowiecki w r. 1472” (Biblioteka T.R.H. t. 5, Hrubieszów 1968). Ziemi hrubieszowskiej dotyczą także dwa artykuły zamieszczone w „Biuletynie Towarzystwa Regionalnego Hrubieszowskiego” Nr 2/25), R. 8 (1970) p.t. „Z dziejów Grabowca” oraz „Moje kontakty z ziemią hrubieszowską”.